Spelen is hoe de natuur bedacht heeft om te leren. De opwinding, spanning en trots die kinderen ervaren tijdens het ontdekken en opzoeken van hun grenzen, maakt dat kinderen risicovol spelen heel leuk vinden.

Bij risicovol spelen gaan kinderen aan de slag met spannende, uitdagende en avontuurlijke activiteiten, waarbij een risico bestaat op een (kleine) verwonding. Kinderen testen en verleggen hun grenzen door nieuwe activiteiten uit te proberen en hun angsten te overwinnen. Dit gebeurt allemaal buiten hun comfortzone. Het kan dus fout gaan, maar ook goed. Zo levert het zeer waardevolle, positieve ervaringen op. En dat is belangrijker voor het kind dan de kans op een verwonding.

Hoe vaak roepen we nou eigenlijk: ‘Pas op’, of ‘dat is gevaarlijk!’. Maar is dat ook zo? Gevaar en risico mogen we niet met elkaar verwarren. Het zijn sowieso twee verschillende begrippen.

Een gevaar is een rechtstreekse dreiging waarop je zelf weinig invloed op kunt uitoefenen. Dus zodra kinderen de risico’s niet kunnen inschatten of niet de vaardigheden hebben om ermee om te gaan, dan zijn kinderen in gevaar. Het gaat hier om situaties met potentieel serieuze gevolgen: je laat een kleuter die nog maar net kan fietsen niet los in het verkeer en je laat een kind dat niet kan zwemmen niet alleen spelen in de buurt van water.

Een risico heeft te maken met de kans dat iets niet goed kan gaan. Een kind kan in deze situatie zelf een keuze maken om een risico te nemen of niet. Ze nemen zelf een afweging om hun grenzen te verleggen. Kinderen oefenen met het omgaan van risico’s op hun eigen tempo en niveau.

De grens tussen gevaar en risico verandert naarmate kinderen ouder worden en zich verder ontwikkelen. Voor een kind van twee jaar is spelen bij open water een gevaar, terwijl dat voor een 12-jarige een risico kan zijn. Als een kind niet zelf de risico’s kan inschatten – omdat het daar de vaardigheden nog niet voor heeft of omdat de risico’s voor het kind niet zichtbaar zijn – is het als volwassene dus belangrijk om in te grijpen.

Door risicovol spelen leren kinderen risico’s beter inschatten. Daarnaast wordt een kind zelfbewuster, onafhankelijker en gezonder, zowel mentaal als fysiek. Zo blijkt uit internationaal wetenschappelijk onderzoek.

• Door het ervaren van risicovolle situaties tijdens risicovol spelen, ontwikkelen kinderen zogenaamde risicocompetenties: ze leren risico’s inschatten en ontwikkelen cognitieve vaardigheden om de juiste afwegingen te maken wanneer een risicovolle situatie zich opnieuw voordoet.
• Het nemen van risico’s is een onderdeel van de ‘gereedschapskist’ voor effectief leren. Risicovol spelen ontwikkelt een positieve houding van ‘ik kan het’ en daarmee gaat een kind uitdagingen meer zien als iets om van te genieten, dan om te vermijden. Dit vergroot onafhankelijkheid en zelfvertrouwen, wat belangrijk kan zijn voor hun doorzettingsvermogen wanneer geconfronteerd met uitdagingen.
• Risicovol spelen heeft een positieve invloed op de fysieke en mentale gezondheid van kinderen en op het ontwikkelen van sociale vaardigheden (4). Kinderen staan sterker in hun schoenen en kunnen beter conflicten oplossen en emoties herkennen van speelmaatjes.
• Bewegingen die veel voorkomen bij risicovol spelen, zoals slingeren, klimmen, rollen, hangen en glijden, zijn niet alleen leuk voor kinderen, maar ook van essentieel belang voor hun motorische vaardigheden, balans, coördinatie, en lichaamsbewustzijn. Kinderen die dat niet doen zijn vaker onhandig, voelen zich ongemakkelijk in hun eigen lichaam, hebben een slechte balans en bewegingsangst.

1. Sandseter, E., & Kennair, L. (2011). Children’s risky play from an evolutionary perspective: the anti-phobic effects of thrilling experiences. Evolutionary Psychology, 9(2), 257-284.
2. Lavrysen, A., Bertrands, E., Leyssen, L., Smets, L., Vanderspikken, A., & de Graef, P. (2015). Risky-play at school. Facilitating risk perception and competence in young children. European Early Childhood Education Research Journal, 0(0), 1-17.
3. Claxton 1999, geciteerd in Tovey, H. (2011). Laat ze buiten spelen. Pleidooi voor gezonde risico’s. Antwerpen-Apeldoorn: Garant.
4. Brussoni, M., Gibbons, R., Gray, C., Ishikawa, T., Sandseter, E., Bienenstock, A., et al. (2015). What is the relationship between risky outdoor play and health in children? A systematic review. International Journal of Environmental Research and Public Health, 12(6), 6423-6454.
5. Veiga, G., Neto, C., & Rieffe, C. (2016). Preschooler’s free play – connections with emotional and social functioning. The International Journal of Emotional Education, 8(1), 48-62.
6. Greenland, P. (2010). Physical development. In T. Bruce (ed.), Early Childhood. A guide for Students (188-192). London: Sage.